Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran, her yıl dünya çapında yaklaşık 12-15 milyon kişi inme geçiriyor. Bunların yüzde 15-20’si erken devirde hayatını kaybederken, geri kalanı hayatlarını çaba ile geçirmek zorunda kalıyor. Bu durum, inmenin yetişkin engelliliğinin en yaygın nedeni olmasına sebep olarak görülüyor. Vefata neden olan hastalıklar ortasında ülkelere nazaran değişmekle birlikte iki ila beşinci sırada yer alan inme, her geçen gün artan bir halk sıhhati sorunu olarak kabul ediliyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık 125 ila 150 bin kişi inme geçiriyor. İnme hastalarının yüzde 62’si 70 yaşın altında ve maalesef hastaların %22’si 16 ila 45 yaş ortasında genç ve erişkinlerden oluşuyor. İstikrarsız beslenme ve hareketsiz hayat usulü üzere etkenler, inme riskini artıran esas faktörler ortasında yer alıyor. Her 4 bireyden biri hayatlarının rastgele bir devrinde inme ile müsabaka riskine sahip.
Prof. Dr. Engin Çakar
İNME, BEYİN DAMAR TIKANIKLIĞI YAHUT KANAMA SONUCU OLUŞUR’
Etkinlikte, inme ile ilgili yanlışsız bilgilendirme yapılmasının değerine dikkat çeken Memorial Şişli Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi Kısım Lideri Prof. Dr. Engin Çakar, “İnme, tüm dünyada ‘stroke’ olarak bilinir fakat Türkiye’de ‘felç’, ‘kısmi felç’ yahut ‘beyin krizi’ üzere farklı isimlerle de anılıyor. İnme, temel olarak beyin damar tıkanıklığı ya da beyin kanaması sonucu ortaya çıkan bir durumdur” diye konuştu.
‘25 YAŞ ÜSTÜ HER DÖRT ŞAHISTAN BİRİ RİSKTE FAKAT HADİSELERİN YÜZDE 80’İ ÖNLENEBİLİR’
Beyinde etkilenen bölgeye nazaran bedende farklı işlev kayıpları yaşanabileceğini belirten Prof. Dr. Çakar, “Solunum durması, kalp sıkıntıları, el-kol yahut bacak hareketlerinde kısıtlılık üzere belirtiler görülebilir. 25 yaş üstündeki her dört bireyden biri, hayatının bir periyodunda küçük yahut büyük çapta inme geçirme riski taşır. Lakin bu olayların yüzde 80’i önlenebilir. Biz bu farkındalığı artırmak için çalışmalarımızı nizamlı olarak sürdürüyoruz” sözlerini kullandı.
‘GEÇİCİ İSKEMİK ATAK BÜYÜK İNMENİN HABERCİSİ OLABİLİR’
İnmenin farklı düzeylerde görülebileceğini belirten Prof. Dr. Çakar, geçici iskemik atağın en hafif inme tablosu olduğunu lakin ciddiye alınması gerektiğini vurguladı. Çakar, “İnmenin en hafifi süreksiz iskemik ataktır. Bununla hastalar birkaç saat süren şuur bulanıklığı, kol güçsüzlüğü yahut konuşmada bozulma hissedebilir. Lakin bunu ciddiye almazlarsa, bir yıl içinde mutlaka büyük bir inme geçirme riskiyle karşı karşıya kalırlar. Bu nedenle süreksiz bile olsa bu çeşit belirtiler fark edildiğinde derhal hastaneye başvurulmalıdır” dedi.
‘BEYİN DOKUSU, ‘KULLAN YA DA KAYBET’ PRENSİBİYLE ÇALIŞIR’
İnmenin tedavisinde erken müdahalenin hayati değer taşıdığını belirten Prof. Dr. Çakar, İngilizce’de kullanılan ‘Time is Brain’ (Zaman, beyindir) sözüne dikkat çekerek, “Hastaneye ne kadar erken ulaşılıp cerrahi, nörolojik yahut radyolojik süreçler yapılırsa, o kadar fazla beyin dokusu kurtarılabilir. İnme sonrası hastanın erken rehabilitasyona alınması gerekir. Beyin dokusu, ‘kullan ya da kaybet’ prensibiyle çalışır. Şayet hasta konutuna gönderilip dinlenmeye bırakılırsa ve hareket ettirilmezse, bedeni öğrenilmiş bilgileri kullanmamaya alışır ve tedavi süreci çok daha güç hale gelir. Hastayı oradan döndürmek çok zorlaşır. Onun için bu hastanın erken rehabilitasyona yani toplamında fizik tedavinin de içinde olduğu nörorehabilitasyon programı olan kapsamlı fizik tedavi rehabilitasyon kliniklerine ulaştırılması gerekir. Hasta şayet hayatına tekrar bağımsız dönecekse yahut minimal yardımla hayatına dönecekse fakat bu türlü sağlanabilir” diye konuştu.
‘İNME İLE ÇABA BİR GRUP ÇALIŞMASI’
Prof. Dr. Çakar, söz konusu tedavinin bir grup işi olduğunu, hastanın gereksinimine karşılık verebilecek niteliklerin neler olduğunu ise kendi tedavi sistemleri üzerinden şu sözlerle aktardı:
“Bu tedavi büyük bir grup çalışmasıdır. Bizim kliniğimizde bu grubun başında bir fizik tedavi ve rehabilitasyon tabibi bulunuyor, lakin muvaffakiyetin temelinde olmazsa olmaz grup arkadaşlarımız yer alıyor. Fizyoterapistler, ergoterapistler, konuşma ve yutma terapistleri, teneffüs terapistleri, fizik tedavi teknikerleri üzere geniş bir uzman takımı, hastaların güzelleşme sürecinde kritik bir rol oynuyor. Bu takımın düzgün yetişmiş olması ve inme üzere hastalıklar konusunda deneyimli olması büyük değer taşıyor. Bu noktada, eğitim kliniklerinin rolü hayati. Biz kliniğimizde, öğrencileri stajyer olarak alıp uzman profesyonellerin yanında yetişmelerine imkan sağlıyoruz. Zira tek başına bir mucize kelam konusu değil. Hastanın ailesinden dayanak beklediğimiz üzere, biz de hastanedeki ailesi olarak ona en düzgün halde yardımcı olmalıyız. Örneğin, konuşmasını geliştirebilmesi için konuşma terapistiyle birebir çalışmasını, el-kol hareketlerini güçlendirmesi ve yürümesini güzelleştirmesi için fizyoterapist ile birebir çalışmasını, günlük hayat aktivitelerini tekrar kazanabilmesi için ergoterapist ile iş ve uğraşı terapisi uygulamalarına katılmasını sağlıyoruz. Bu süreç bizim için çok pahalı. Ayrıyeten teneffüs terapisi, hastanın hakikat nefes almasını, bu nefesi sese dönüştürmesini ve akciğer kapasitesini artırmasını sağlayarak genel güzelleşme sürecine büyük katkı sunuyor. Burada da teneffüs terapistleri kritik bir rol üstleniyor. Görüldüğü üzere fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru bu orkestranın şefi. Fakat bu orkestrayı oluşturan her bir birey tedavi muvaffakiyetini direkt etkiliyor. Robotik teknolojiler de büyük bir dayanak sağlıyor, gelişen teknolojiyle birlikte bu sistemlerden daha fazla yararlanıyoruz. Fakat değişmeyen en değerli gerçek şu: Bu teknolojiyi hastaya gerçek formda uygulayabilecek uzmanların varlığı her vakit önceliklidir” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Çakar bu tarz etkinliklerle farkındalığı artırmayı hedeflediklerinin bir defa daha altını çizerek kelamlarını şöyle tamamladı:
“Biz klinik olarak aslında belli bir kapasiteye sahibiz ve bu kapasite dolu bir formda işliyor. Lakin insanlarda farkındalık yaratabilirsek, nitelikli sıhhat hizmetine ulaşma isteği artacak ve buna bağlı olarak sıhhat hizmetinin kalitesi de yükselmeye başlayacaktır. Biz bunu bir gaye olarak görüyoruz. Türkiye olarak bu alanda öncü bir pozisyondayız ve bu başarıyı hem ulusal hem de milletlerarası alanda örneklerle yaygınlaştırmak istiyoruz. Şunu hiç unutmamalıyız: Her 40 saniyede bir kişi inme geçiriyor ve her 3 dakikada bir kişi inme nedeniyle hayatını kaybediyor. Meğer inme riskini yüzde 80 oranında azaltmak mümkün. Bu yüzden herkesin bu bahiste bilinçlenmesi gerekiyor.”
MÜCELLA FEKE: EŞİMİ YİNE HAYATA DÖNDÜRDÜK
Organizasyona inme ile uğraş ederek öteki hastalara ve yakınlarına da ilham olan isimler katıldı. Bunlardan biri de Mücella Feke oldu. Eşi Zafer Feke’nin hiçbir sorun yokken bir anda inme geçirdiğini ve söyleyen Mücella Feke, yaşadıkları süreci şu sözlerle anlattı:
“Eşim, hiçbir sıhhat sorunu yokken ansızın beyin kanaması geçirdi. 20 gün ağır bakımda kaldı. O güne kadar bu türlü bir hastalığı bilmiyordum. Tedavi sürecinde eşim hem süratli güzelleşti hem de ruhsal olarak çok daha dinamik hale geldi. Üç aydır tedavi görüyoruz ancak olağanda altı ay yahut daha uzun müddette toparlanan hastalara kıyasla çok daha süratli ilerleme sağladık.”
İlk başta eşinin yalnızca iki metre yürüyebildiğini, konuşmasının anlaşılmaz olduğunu söyleyen Feke tedaviden aldıkları randıman hakkında bilgi verdi. “Eşim artık işine dönebildi, toplantılara katılıyor, telefonda konuşabiliyor ve yürümesi düzeldi fakat geliştirilmesi gerekiyor. Sol kolunda da yüzde 50 oranında hareket kazanımı sağlandı. En büyük telaşım yakınları inme geçiren arkadaşlarımın bana bu hastalığın ikinci bir atak riski olduğunu söylemesiydi. Bundan çok korkuyordum. Lakin hastanede o denli hoş takip ediliyor ki bunu artık düşünmüyorum. Bununla birlikte bu merkezde sistematik bir tedavi programı uygulanıyor. Hastanın gelişimine nazaran hangi kademede hangi aygıta geçmesi gerektiği belirleniyor. Örneğin, biz başlangıçta yürüme bandına çıkmadık, zira evvel hakikat yürüme alışkanlığı kazanmamız gerekiyordu. Bu nizam ve disiplin bizim için çok kıymetliydi.”
‘BİZ BU HASTALIĞI YAŞAYANA KADAR HİÇBİR FARKINDALIĞIMIZ YOKTU’
İnme farkındalığının artırılması gerektiğini vurgulayan Feke, “Biz bu hastalığı yaşayana kadar hiçbir farkındalığımız yoktu. Fakat inmenin ne kadar yaygın olduğunu yaşayarak gördüm. Öteki hastaların ve hasta yakınlarının da gerçek tedaviye ulaşmasının onların hakkı olduğuna inanıyorum. Bu yüzden farkındalık yaratan bu üslup etkinlikler çok kıymetli” diye konuştu.
ZAFER FEKE: GÜNDELİK HAYATIMDA HİÇ BİR EKSİLME OLMADAN DEVAM EDİYORUM
3 aydır tedavisi süren ve bir müddet daha tedavisi devam edecek olan Zafer Feke de, “Çok hoş bir çalışma oldu ve arkadaşlar bütün imkanlarını kullandılar. Bu çalışmalar sonucunda ben de sıhhatime kavuşuyorum. Biraz konuşmam bozuk ancak çalışmalara devam edeceğim. İş hayatımda toplantılara katılıyorum, eşimle birlikte çalışıyoruz. Gündelik hayatımda hiç bir eksilme olmadan devam ediyorum” diye konuştu.